Św. Michał Archanioł – nasz opiekun i Książę

29 września to dzień poświęcony św. Archaniołowi Michałowi[1].

Święty Michał Archanioł zawsze był darzony w Kościele Katolickim ogromnym szacunkiem. Jest, jak wierzymy, stworzeniem Boga postawionym najwyżej w hierarchii niebieskiej[2] (choć niekoniecznie w hierarchii stworzeń) ustępując jedynie, z wiadomych względów, Maryi, Matce Boga. „W Starym Testamencie św. Michał był obrońcą ludu wybranego, obecnie jest obrońcą Kościoła. Prosimy go często, aby przedstawił Bogu nasze modlitwy (antyfona na ofiarowanie), aby był przewodnikiem dusz opuszczających ten świat i aby wziął nas w opiekę na sądzie ostatecznym (alleluja)”[3].

Skąd ten szacunek? Skąd święto? Kim właściwie jest Michał Archanioł?

Archanioł Michał jest jednym z trzech aniołów (poza Rafaelem i Gabrielem), którzy w Piśmie Świętym są wymienieni z imienia. Nie tylko to. Pismo pokazuje też na ich konkretne zadania lub rolę jaką pełnią w służbie Boga. Przez to daje nam szansę poznania drugiej strony naszej rzeczywistości, tej, której zazwyczaj nie widzimy i nie mamy do niej bezpośredniego wglądu. Archanioł Gabriel jest tym który przekazuje słowa Boga, Archanioł Rafael jest uzdrowicielem i przewodnikiem. Kim zaś jest Archanioł Michał?

Główną rolą jaką według Pisma pełni Archanioł Michał jest bycie opiekunem Narodu Wybranego, jego „aniołem stróżem”. Wedle starej tradycji hebrajskiej, kiedy Bóg stworzył narody, każdemu z nich przydzielił Anioła, aby go strzegł i pomagał mu. Michał był Księciem i opiekunem Izraela, Narodu Wybranego przez Boga po to by stał się rodziną, w której narodzi się Jego Syn (zob. Dn 10, 13; 12, 1).

Tradycja Kościoła mówi, że z chwilą przyjścia Zbawiciela, ta rola rozszerzyła się na bycie opiekunem i stróżem wszystkich wierzących w Chrystusa.

W ten sposób Michał Archanioł stał się szczególnym Patronem i Obrońcą Kościoła, Szczególnie Kościoła Walczącego[4] (Kościoła na ziemi) przed atakami Złego.

Tradycja hebrajska mówi, że to właśnie Michał był aniołem, który stanął na czele wiernych Bogu aniołów, w czasie buntu Samaela[5]. Miał przystąpić do walki z nim wypowiadając okrzyk: „Mī-ka-’el” (hebr. „Któż jak Bóg!”), który stał się jego imieniem. Księga Apokalipsy potwierdza tą tradycję mówiąc, że Michał staną do walki ze Smokiem i zwyciężył strącając zbuntowanego Samaela oraz jego aniołów do piekła (zob. Ap 12,7-9).

I tak Archanioł Michał stał się symbolem triumfu posłuszeństwa i pokory nad pychą. Zasłużył też na tytuł i rangę Wodza Zastępów Niebieskich. Nie był już „tylko” przeznaczonym księciem jednego narodu. Stał się Księciem wszystkich wojsk Niebieskich i wszystkich, którzy walczą ze złem. Jest więc także naszym wodzem, naszym Księciem w walce duchowej.

„Imię Michał znaczy «Któż jak Bóg». Przypomina ono walkę, którą stoczył wódz Aniołów ze złymi duchami. Walka dobra ze złem trwa nadal. Po stronie Chrystusa walczą Aniołowie, święci i Kościół, przeciw Chrystusowi szatan i wszyscy grzesznicy”[6].

W ikonografii i tradycji (zwłaszcza średniowiecznej) Święty Michał Archanioł często przedstawiany jest z wagą do odmierzania dobrych i złych uczynków. Jego sąd jest symbolicznym odzwierciedleniem Boskiej sprawiedliwości. Jednocześnie jest obrońcą sprawiedliwości i sprawiedliwych. Bo tym właśnie jest prawdziwy sędzia.

Wśród tytułów jakie nosi Święty Michał Archanioł można znaleźć tytuł „Anioł Śmierci”. Często ukazuje się go stojącego przy łożu umierających. Ale, co jest ważne, jest to jednocześnie anioł dobrej śmierci. Nie przychodzi by po prostu zabrać nam życie, ale by w tej delikatnej chwili, kiedy wszystko waży się na szali, pomóc nam osiągnąć życie wieczne. Przychodzi by pomóc w ostatniej walce, odpędza atakujące nas demony, a potem przeprowadza naszą duszę przez sferę duchową, a jeśli zachowaliśmy wierność to prosto do zbawienia.

Bo istotą Michała Archanioła jest bycie Obrońcą, tym, który nieustanie walczy w naszym imieniu oraz wstawia się za nas u Boga a nasze ofiary i modlitwy składa na niebieskim ołtarzu wedle słów kanonu rzymskiego: „niech Twój święty anioł zaniesie te ofiary na ołtarz w niebie”. Tym Aniołem jest Święty Michał Archanioł.

To te cechy: opiekuna, strażnika, wojownika Boga uczyniły go patronem tych, którzy mają być strażnikami sprawiedliwości i pokoju: policjantom, żołnierzom i innym osobom związanym z walką o sprawiedliwość. A przez jego opiekuńczą i ochronną naturę patronuje też małym dzieciom.

Wybierano go także na patrona miast i państw[7].

Oczywiście jest też patronem każdego kto walczy z pokusami i grzechem.

Najbardziej znana Modlitwa do Świętego Michała Archanioła to „Egzorcyzm Leona XIII”, którą ten papież nakazał odmawiać po każdej Mszy Świętej odprawianej bez śpiewu (tzw. „Msza cicha”). Odmawiano ją bez przerw począwszy od 1886 roku aż do roku 1964 gdzie po reformie liturgii jej odmawianie zostało zaprzestane. Jan Paweł II, w czasie swojego pontyfikatu, zachęcał do odmawiania jej prywatnie[8]. W ostatnich latach, po doświadczeniach spektakularnego upadku wiary, obyczajów, skandalów seksualnych oraz ogólnemu przyzwoleniu na zdradę i grzech, ponownie zachęca się do jej odmawiana po każdej Mszy Świętej.

 „Święty Michale Archaniele, broń nas w walce. Przeciw niegodziwości i zasadzkom złego ducha bądź naszą obroną. Oby go Bóg pogromić raczył, pokornie o to prosimy, a Ty, Książę wojska niebieskiego, Szatana i inne duchy złe, które na zgubę dusz ludzkich po tym świecie krążą, mocą Bożą strąć do piekła. Amen”.

[1] W starym kalendarzu liturgicznym. W nowym kalendarzu liturgicznym, po Soborze Watykańskim II, uczyniono z niego święto trzech Archaniołów (którzy w dawnym kalendarzu mają swoje osobne święta, Gabriel 24 marca – przed dniem zwiastowania, a Rafael 24 października).

[2] W 9-cio stopniowej hierarchii anielskiej napisanej przez pseudo Dionizego Areopagitę, do której często odwołuje się Tradycja chrześcijańska zarówno Wschodu jak i Zachodu, Archaniołowie zajmują drugie, najniższe zaraz po aniołach miejsce. Jak wpisuje się w to Święty Michał Archanioł? W Piśmie jest on jednym "z siedmiu aniołów, którzy stoją w pogotowiu i wchodzą przed majestat Pański” (Tb 12,15) co daje mu rangę Serafina, grupy aniołów postawionych najwyższej w hierarchii wg. Dionizego. Jego tytuł: „Archeangelos” nie odnosi się zatem do miejsca w hierarchii (jakkolwiek ona wygląda), ale do stanu: jest postawiony nad całym wojskiem Niebieskim i nosi tytuł Księcia.

[3] https://www.missalemeum.com/pl/2025-09-29

[4] Kościół ma aktualnie trzy "stany" w jakim istnieje (aż do powtórnego przyjścia Pana Jezusa i sądu Ostatecznego): jest to: Kościół Walczący – to ci, który są na ziemi i walczą o swoje zbawienie. Kościół Cierpiący – to ci, którzy nie zostali potępieni, ale coś poszło nie tak z ich walką i są w czyśćcu oczyszczając się z tego co umożliwia im wejście do Nieba. I w końcu Kościół Triumfujący – to ci, którzy są zbawieni i są z Bogiem.

[5] Samael jest, wg tradycji żydowskiej tym aniołem, który zbuntował sie przeciw Bogu i podburzył innych do buntu. My znamy go głównie z imienia jaką nadała mu księga Izajasza: Lucyfer – „ten, który niesie światło”. Był jednym z najpotężniejszych aniołów i dlatego jego upadek przyniósł takie zniszczenie. Zob. Żydowskie legendy biblijne, Micha bin Gorion, Etiuida, Kraków 2023, s. 42

[6] https://www.missalemeum.com/pl/2025-09-29

[7] „Jest patronem: państw: Cesarstwa Rzymskiego, Anglii, Austrii, Francji, Hiszpanii, Niemiec, Węgier, Rusi Kijowskiej miast: Amsterdamu, Łańcuta, Bartoszyc, Kijowa, Brukseli, Archangielska, Dumfriesu, Mszany Dolnej, Białej Podlaskiej, Sanoka, Żagania, Strzelina w Polsce: Małopolski, diecezji łomżyńskiej”. https://naukikatolickie.pl/kim-jest-swiety-michal-archaniol-czego-mozemy-sie-od-niego-nauczyc/

[8] „Niech modlitwa umacnia nas w duchowej walce, o której mówi List do Efezjan: „Bądźcie mocni w Panu i w potędze Jego mocy” (Ef 6, 10). Księga Apokalipsy nawiązuje do tej samej walki, przywołując na myśl obraz św. Michała Archanioła (por. Ap 12, 7). Papież Leon XIII z pewnością miał ten obraz na myśli, gdy pod koniec ubiegłego wieku wprowadził w całym Kościele specjalną modlitwę do św. Michała Archanioła:

Święty Michale Archaniele, broń nas w walce. Bądź naszą obroną przed niegodziwością i zasadzkami diabła. Niech go Bóg pogromić raczy, pokornie prosimy. A Ty, Wodzu Niebieskich Zastępów, szatana i inne duchy złe, które na zgubę dusz ludzkich krążą po świecie, mocą Bożą strąć do piekła. Amen.

Chociaż modlitwy tej nie odmawia się już na zakończenie Mszy Świętej, proszę wszystkich, aby o niej nie zapominali i odmawiali ją, aby uzyskać pomoc w walce z siłami ciemności i duchem tego świata.” Zob. Papież Jan Paweł II, Regina Caeli , 24 kwietnia 1994